TRĄDZIK POSPOLITY

Trądzik pospolity, zwany inaczej młodzieńczym, jest schorzeniem skóry znanym już w starożytności. Opisywany był przez Arystotelesa /IV w p.n.e./ i Pliniusza / I w n.e./. Łacińska nazwa choroby acne, powstała na skutek błędu pisarskiego popełnionego ponad tysiąc lat temu w czasie przepisywania księgi medycznej. Zmieniono wówczas w wyrazie acne /szczyt, wierzchołek po łacinie/, literę m na n. Mianem acne określano w tamtych czasach kształt wykwitów chorobowych występujących w trądziku.

Wiadomości ogólne o trądziku
Trądzik pospolity jest jednym z najczęstszych schorzeń dermatologicznych. Pojawia się zazwyczaj w drugiej dekadzie życia, zarówno u chłopców jak i u dziewcząt. Ostatnio coraz częściej obserwuje się rozwój pierwszych zmian chorobowych w wieku późniejszym, a mianowicie po dwudziestym roku życia. W przedziale wieku między dwunastym a dwudziestym piątym rokiem życia choruje na trądzik ok. 50% młodzieży. U dzieci poniżej dwunastu lat zmiany pojawiają się rzadko, ale zdarza się, że poprzedzają objawy pokwitania. Z wiekiem nasilenie procesu chorobowego zmniejsza się, zdarzają się jednak przypadki utrzymywania się zmian trądzikowych do trzydziestego, a nawet czterdziestego roku życia. U większości osób choroba ma charakter łagodny, stanowiąc jedynie defekt kosmetyczny. Zdarza się jednak, że przebiega burzliwie pozostawiając trwałe ślady w postaci blizn. Blizny potrądzikowe są na ogół zanikowe, czasami w obrębie barków i górnej części klatki piersiowej mają charakter przerosły. Trądzik jest schorzeniem mieszków włosowych i gruczołów łojowych. Podłożem zmian skórnych jest nasilony łojotok, co celnie określa stwierdzenie prof. Kligmana: Łój jest paliwem dla trądzikowego pieca. Zmiany chorobowe zlokalizowane są głównie na twarzy i plecach, rzadziej na klatce piersiowej i na karku. Na obraz trądziku składają się wykwity niezapalne czyli zaskórniki oraz zmiany zapalne takie jak grudki, krosty i torbiele. Zmiany zapalne często po wygojeniu zostawiają przebarwienia utrzymujące się przez wiele miesięcy.

Cechą charakterystyczną trądziku jest wielopostaciowość wykwitów. Obok zmian niezapalnych ( mikrozaskórniki , zaskórniki) występują jednocześnie zmiany zapalne o różnym nasileniu (grudki, krosty ). Zależnie od przewagi wykwitów danego rodzaju wyróżniamy trądzik zaskórnikowy, grudkowy i krostkowy. Są to postacie trądziku najczęściej spotykane.

Rzadsze odmiany to:

• trądzik skupiony, charakteryzuje się głębokimi naciekami i torbielami ropnymi
• trądzik bliznowaty,cechuje się występowaniem drobnych bliznowców po zejściu wykwitów ropowiczych

Jak powstają pryszcze?
W sytuacji prawidłowej, gdy skóra jest zdrowa, łój swobodnie wypływa z gruczołów łojowych na jej powierzchnię.
Do podstawowych czynników powodujących powstanie trądziku należą:

• zwiększona produkcja łoju, czyli łojotok
• gromadzenie się tego łoju w gruczole łojowym, na skutek zatkania się jego ujścia
• tworzenie się zaskórnika ze zgromadzonego łoju

Łój u osób skłonnych do trądziku ma nieprawidłowy skład i dlatego nie wypływa na zewnątrz tylko tworzy korki zatykające ujścia gruczołów łojowych. W zatkanych gruczołach gromadzą się bakterie beztlenowe Propionibacterium acnes, które wywołują stan zapalny widoczny na skórze jako pryszcz. Mamy więc następujący ciąg wydarzeń: ŁOJOTOK -> ZASKÓRNIK -> PRYSZCZ. Skłonność do łojotoku ma podłoże genetyczne oraz hormonalne. Za nadmierne wydzielanie łoju odpowiedzialne są męskie hormony androgeny występujące również u kobiet. Nieco inną odmianą trądziku jest trądzik kosmetyczny. Wywoływać go mogą pudry, róże, brylantyny, a nawet niektóre detergenty. Zmiany występują głównie na policzkach i mają charakter zaskórników i prosaków, rzadziej są to grudki i krosty.

Najnowsze trendy w leczeniu trądziku
W związku ze złożonym mechanizmem powstawania zmian trądzikowych, leczenie powinno być wielotorowe. Zaczynając leczenie danego pacjenta, należy uprzedzić go, że jest to choroba przewlekła, leczenie jest długie, a jego wynik zależy w dużym stopniu od starannego wypełniania wszystkich zaleceń. Obecnie preferuje się w leczeniu trzy kierunki. Są to: antybiotykoterapia, leczenie retinoidami oraz terapia hormonalna. Antybiotyki znajdują zastosowanie w zmianach zapalnych i w zależności od stanu skóry stosujemy je doustnie i zewnętrznie lub tylko zewnętrznie. Retinoidy czyli pochodne witaminy A zmniejszają wydzielanie łoju przez gruczoły łojowe i regulują proces rogowacenia zmniejszając tym samym ilość zaskórników. Mają również działanie przeciwzapalne. Stosuje się je głównie zewnętrznie, a jedynie w ciężkich przypadkach doustnie. Produkcja łoju przez gruczoły łojowe kontrolowana jest przez hormony androgenowe, których wyraźną aktywność stwierdza się w okresie pokwitania. Androgeny u kobiet produkowane są głównie przez jajniki i korę nadnerczy. Ich nadmiar jest przyczyną utrzymywania się uporczywych zmian trądzikowych u niektórych kobiet, zwłaszcza w III i w IV dekadzie życia. Preparaty antyandrogenowe zmniejszają produkcję tych hormonów w organizmie kobiety. Najczęściej stosowanym antyandrogenem jest lek Diane 35, który ma również działanie antykoncepcyjne. Poprawa kliniczna następuje po około 3 miesiącach od rozpoczęcia kuracji. Nowym kierunkiem w leczeniu trądziku dającym dobre efekty jest terapia specjalnym światłem czyli terapia LHE / link/. Oprócz leczenia farmakologicznego, duże znaczenie ma właściwa pielęgnacja skóry. Powinno się zalecać mycie twarzy łagodnymi preparatami maksimum dwa razy dziennie. Częstsze mycie wzmaga bowiem łojotok. W celu zamaskowania wykwitów skórnych można stosować środki do makijażu zmywalne wodą. W przypadku podrażnienia skóry i nadmiernego przesuszenia po preparatach przeciw trądzikowych należy aplikować kremy nawilżające, które nie stymulują tworzenia nowych zaskórników. Nie stosować spirytusu salicylowego. Jeżeli zmiany są nasilone, dobrze jest zasięgnąć porady u dermatologa. Nie usuwać wągrów poprzez wyciskanie, bo nie daje to trwałych efektów, a może się przyczynić do zaostrzenia zmian zapalnych. Twarz należy oczyszczać regularnie przy pomocy peelingów medycznych wykonywanych przez lekarzy dermatologów.

Mity na temat trądziku
Na temat trądziku krąży wiele mitów, a oto niektóre z nich:

• Częste mycie zmniejsza łojotok? Nieprawda. Częste mycie twarzy, 3-4 razy dziennie powoduje przesuszenie i podrażnienie skóry. Nie zmniejsza łojotoku, a wręcz przeciwnie, pobudza gruczoły łojowe do wzmożonej pracy.
• Wyciskanie pryszczy przyśpiesza ich gojenie? Nieprawda. Wyciskanie pryszczy powoduje wciskanie bakterii w głąb mieszka włosowego. Zmiany zapalne goją się dłużej, a do tego zostają po nich ślady. U części osób z trądzikiem występuje zjawisko nawykowego drapania twarzy. Jest to rodzaj nałogu, który należy sobie uświadomić i walczyć z nim konsekwentnie. U takich osób skóra na twarzy pokryta jest licznymi rankami i przebarwieniami. W dermatologii określa się taki obraz mianem trądziku z drapania.
• Po urodzeniu dziecka trądzik mija? W ciąży trądzik może ustąpić całkiem, natomiast po urodzeniu dziecka często wraca.
• Słońce pomaga na trądzik? Promienie ultrafioletowe w niewielkich dawkach łagodzą trądzik, natomiast w większych dawkach mogą wywołać jego zaostrzenie. Nadmierne opalanie się na słońcu lub w solarium szkodzi, wywołuje efekt odwrotny do zamierzonego. W lecie dobrze jest używać na twarz beztłuszczowych preparatów z filtrem.
• Czekolada oraz ostre przyprawy szkodzą? Badania lekarzy amerykańskich prowadzone na dużej grupie osób z trądzikiem wykazały, że pewne pokarmy zaostrzały zmiany trądzikowe u około 10% badanych. U większości osób dieta nie ma wpływu na przebieg trądziku.

Zaskórniki
Zaskórniki czyli wągry są jednym z objawów łojotoku i trądziku pospolitego. Są to czopy łojowe powstające w wyniku nadmiernego rogowacenia ujść gruczołów łojowych oraz nieprawidłowego składu łoju. Zmiany w składzie łoju sprawiają, że staje się on bardziej zagęszczony i zamiast wypływać na powierzchnię skóry z gruczołu łojowego, tworzy twarde czopy, czyli zaskórniki. Nie znamy przyczyn powodujących zmiany w kładzie łoju, umiemy natomiast leczyć je i zapobiegać tworzeniu się zaskórników. Nie wskazane jest mechaniczne czyszczenie skóry czyli tak zwane wyciskanie wągrów. Działanie takie nie likwiduje przyczyny powstawania zaskórników, prowadzi do mikro uszkodzeń skóry i do wtórnych infekcji. Mało tego, wągier wyciśnięty odtwarza się na nowo po 2 tygodniach. Istotą nowoczesnej pielęgnacji skóry łojotokowej jest stosowanie preparatów lekko złuszczających, zapobiegających tworzeniu się wągrów.